In een zowel van buiten als van binnen prachtig uitgelichte Bovenkerk vierde het Christelijk Kamper Mannenkoor ‘Door Eendracht Verbonden’ op zaterdag 18 februari zijn 100-jarig bestaan. Voordat het concert begon, was ‘het gesprek van de dag’ de afgeladen kerk, 1020 belangstellenden, in thuishaven Kampen. Er moesten – net als vroeger bij een Kerstconcert tijdens de hoogtijdagen van het koor- stoelen bijgezet worden om alle belangstellenden uit binnen- én buitenland een plekje te geven. Na afloop gingen de gesprekken vooral over het optreden van Arie van Enk, ook als vanouds. Het was een concert een eeuwling waardig!
Psalmen en gezangen, spirituals en opera, D.E.V. kan alle genres aan. Fluisteren en bulderen, diep donkerbruin en loepzuiver hoog, de mannen beheersen de zangkunst in alle facetten. Na samenzang met liederen die dankbaarheid en Gods trouw onderstrepen, begint het concert met het stuk ‘Heer, wij staan hier, hand in hand.’ Subtiel begeleidt Michael Foyle dit inhoud volle lied met zijn viool maar ook de hobo van Evelyn Heuvelmans mag er zijn. Een mooi samenspel met de solisten Jan Loosman en Clara de Vries die ook later in het concert van zich zullen doen spreken.
Door de eeuw heen
Net zoals op de jubileum-cd ‘Rots der eeuwen’ laat het programma van de avond een doorsnee zien van het repertoire dat D.E.V. de afgelopen honderd jaar ten gehore heeft gebracht. Zo zijn daar ‘klassiekers’ als de hymne ‘Aan U, o Koning er eeuwen’ en het geliefde ‘Vaste Rots van mijn behoud’, uit de bundel van Johannes de Heer waarbij Clara de Vries een paar coupletten voor haar rekening neemt. De liederen zijn een eerbetoon aan oud-dirigenten van het koor, Herman van Elburg en Jan Belder. Natuurlijk worden er ook de nodige liederen gezongen met arrangementen van Klaas Jan Mulder, zoals ‘Alwetend Vader’ met begeleiding van dwarsfluitiste Krista van den Ekser. Later volgen de spirituals ‘March on’ en ‘He’s the Lily of the Valley’ met een mooie solo van Jan Loosman. In het tweede deel van het programma staat een ontroerend stuk van Charles Gounod op het programma: ‘O Divine Redeemer’ over inkeer, berouw, genade en vergeving in een arrangement van Gerwin van der Plaats. Daarna laat D.E.V. klassiek repertoire horen, met drie delen uit de opera ‘La Forza del destino’ van de Italiaanse componist Verdi. Het laat de grote diversiteit van het honderdjarige koor zien, dat zich onder de bezielende leiding van Van der Plaats weer verder heeft verbreed.
Verrassing
Grote verrassing van de avond is het optreden van Arie van Enk, die – in verschillende periodes – in totaal bijna veertig jaar als bariton soleerde bij het koor. Hij zingt ‘Hoor, hoormijn ziel’, een lied dat hem na aan het hart ligt, in een arrangement van Klaas Jan Mulder.Later in het programma zingt hij als toegift ook nog de spiritual ‘Nobody knows.’ Het optreden van de tachtigplusser doet denken aan lang vervlogen tijden toen D.E.V., Klaas Jan Mulder en Arie van Enk een onafscheidelijk trio waren. De overtuigingskracht van Van Enk laat zien dat zingen over méér gaat dan volume en techniek alleen. Hij krijgt terecht een lang applaus van het geroerde publiek.
Instrumentaal intermezzo
Naast de prachtige zang van de mannen is er ook plaats ingeruimd door instrumentale intermezzo’s. Zo is daar het gevoelige ‘Chanson de Nuit’ van Elgar voor viool en piano, waarbij de Britse Foyle zijn talent laat horen. Na de magistrale improvisatie over Psalm 98 door Marco den Toom, verrast Gerwin van der Plaats ons door zelf achter het orgel plaats te nemen en het dirigeren van het koor bij het lied ‘Zie ons wachten aan de stromen’ aan Marco den Toom over te laten. Vol overtuiging en met veel gevoel brengt het koor dit lied ten gehore.
Huldiging
Natuurlijk is er bij een jubileum ook ruimte voor felicitaties, zoals van de Kamper burgermeester Koelewijn die de zang-kunst van de mannen echte kunst noemt en het ‘Lang zullen ze leven’ aanheft voor het jarige koor. Voorzitter Van den Berg bedankt verschillende mensen die de afgelopen jaren voor bijzondere waarde zijn geweest voor D.E.V. Bariton Arie van Enk ontvangt van hem een oorkonde en sculptuur voor zijn vele jaren lidmaatschap.
Na afloop is er gelegenheid om het glas te heffen met de koorleden tijdens een feestelijke receptie. Ook krijgen alle aanwezigen een prachtige glossy mee naar huis met de titel ‘Door Eeuwen Verbonden.’ Het geeft in woord en beeld een historisch overzicht van de vele hoogtepunten die D.E.V heeft gekend.
Een tastbare herinnering aan een gedenkwaardige avond. Op naar de volgende honderd jaar!

Koninklijke Erepenning

“Donderdagavond 27 april 2017 kreeg het koor uit handen van burgemeester Koelewijn
de Koninklijke Erepenning. De erepenning in zilver wordt toegekend als blijk van waardering aan een vereniging of stichting, die zich langdurig ten aanzien van de gemeente of de plaatselijke gemeenschap op bijzondere wijze op enigerlei terrein verdienstelijk heeft gemaakt.”
Met een niet te onderdrukken glimlach ontving onze voorzitter de waarderende woorden en het bijbehorende geschenk. Uit de monden van meer dan 90 mannen klonk een spontane uiting van ‘Ohhhh….’ (wat betekent: wat mooi….)
Het publiek verzuchtte deze avond ook meerdere malen ‘Ohhh wat mooi’. Maar dat was vooral omdat de prachtige klanken van het koor de oren streelden. Natuurlijk mag er in de Noot Editie lof geprezen worden, maar een kritische noot hoort er ook bij.
Het was zeker een feestelijk binnenkomen in de bovenkerk terwijl de mannen nog aan het inzingen waren. Dit werd gevolgd door de samenzang. Iedereen was vrolijk en opgewekt.
De bijna 100-jarige muziekvereniging Euphonia had toch wel vrij serieuze muziek uitgekozen voor deze feestelijke avond.
Het nieuwste lied ‘Van Oranje’ was prachtig om te horen. Het was te merken dat dit stuk voor koor en orkest is geschreven. De muziek hield zich op sommige momenten in, zodat de mannen goed te horen waren. Dat was bij andere stukken minder. De muzikanten gaven de stemmen van de mannen niet altijd de gelegenheid optimaal te kunnen klinken.
Zichtbaar en hoorbaar moesten de mannen er ‘overheen’ zingen. Genoeg hierover en de meningen zullen verdeeld zijn.
Wat mij als toehoorder deze avond het meest geraakt heeft is het ‘Domine, salvum fac’. Kippenvel-moment noem ik dat. Het raakt…. in het hart. Het tweede lied waar ik maar één woord voor heb, was het lied: You’ll never walk alone. In mijn aantekeningen staat FENOMENAAL.
En dan Marco Den Toom. Met meer hoofdletters kan ik zijn naam niet schrijven, maar hij verdient dat wel. Hoe knap is het dat je een kerkorgel kunt laten klinken als een draai-orgel en dat er geen vier maar slechts twee handen aan het spelen zijn. Dan ben je een virtuoos… of niet dan?
Een Koninklijke avond met een waarlijk koninklijk tintje. Een avond waaruit blijkt dat de mannen van DEV werkelijk door eendracht zijn verbonden. Zij zijn Gezegend door de eeuwen heen en God was overal bij. Zij zijn dienstbaar voor de gemeenschap en broeders voor elkaar.
Chapeau en 3 maal hoera!

Afgelopen zaterdag ging de reis naar Dordrecht in het kader van het 100 jarig bestaan van Chr. Kamper Mannenkoor D.E.V. mochten we in de Grote kerk een jubileumconcert verzorgen waarbij ook het jongerenkoor Jigdaljahu medewerking verleende. Marco den Toom aan het orgel en Lennart Morée aan de vleugel.
Ik heb er lang naar uitgekeken en dit om meerdere redenen. Zo was het voor mij de eerste keer dat ik naar de Grote kerk van Dordrecht zou gaan met zijn machtige Kam orgel. Een andere reden was dat het ik het koor Jigdaljahu toch wel het mooiste jongerenkoor vind wat ik heb gehoord. Drie keer eerder heb ik er mee mogen zingen toen ik lid was bij een ander mannenkoor dus wist ik dat het genieten zou worden. En het is altijd zo fijn zingen met Marco den Toom aan het orgel want hij tilt je als het ware op en dan ga je als vanzelf zingen om het zo maar eens te noemen.

Het was dan ook een prachtige muzikale reis van liederen die avond daar in machtige Dordse dom. Een prachtige kerk waar je best een poosje kunt ronddwalen. De eerste aandacht werd natuurlijk getrokken door het machtige Kam orgel daar was ik toch wel erg benieuwd naar en Marco was al lekker aan het spelen toen we in de namiddag aankwamen en dat waren aangename klanken.

De rode draad door de avond was Psalm 77. Deze werd geheel gelezen tussen de kooruitvoeringen door en het was ook de eerste samenzang waarmee we de avond begonnen. Psalm 77 is een psalm twee uitersten. In deze Psalm horen we Asaf in het begin zijn benauwdheid klagen aan de Heere. Heeft God vergeten genadig te zijn? Zomaar een vraag van Asaf. De wateren zagen U o God! Maar toch mocht Asaf de hand van de Heere zien in de moeilijkheid van het leven. Gij leidde U volk, als een kudde door de hand van Mozes en Aäron.

Jigdaljahu begon de avond met het lied, Dat ons loflied vrolijk rijze. Een prachtig arrangement van Marco den Toom. Na een prachtig staccato voorspel zingen ze krachtig. Dat ons loflied rijze. De stemmen vullen de prachtige kerk. Looft de Heer’ Looft de Heer Halleluja!! Het orgel sterft weg in zacht tussenspel en de dames zetten in een gedragen tempo in, Boven bidden, Boven denken. Neem ons staam’lend lied slechts aan. Tis net Asaf die zijn nood klaagt. Maar dan klinkt ook weer krachtig d’Englen en der zaal’gen koren prijzen U in’t hemelhof! Het is zo al duidelijk wat een prachtige akoestiek de grote kerk heeft.

De opening wordt verzorgd door Dhr. J.D. van Nifterik van de stichting Hulp Vervolgde Christenen. Wat vooral indruk op mee maakte was het volgende. Dat I.S. de vrouwen selecteren en ze verkopen alsof het goederen zijn. De maagden voor de Officieren en de oude vrouwen als afval voor 27 dollar. Als je dat op je in laat werken…..Fijn dat met deze avond bij kunnen dragen aan het goede werk van de stichting.

Massaal zingen de aanwezigen bij het Kam orgel psalm 77 vers 1 en 7. Mijn geroep uit angst en vrezen. De klaagzang van Asaf. Maar vers 7 zegt ook. ‘k Zal gedenken hoe voor dezen. Je voelt de Subbas 32’ Als we verder zingen. ‘k Zal nauwkeurig op U werken. Daarvan spreken dag en nacht. Machtig als het gezang wegsterft in de prachtige kerk.

Dan mogen we als koor ons eerste lied zingen. Heer wij staan nu hand in hand. Mooi rustig begeleid door het orgel en de frisse klanken van de piano. Sterk in U en houden stand. Gedragen klinkt het. Sterk ons wankelmoedig hart als ons ’t wereldwee verwart. Het orgel zet om het laatste vers krachtig in te zetten. Heer’ zo gaan wij hand in hand. Laat z’ als broeders samengaan.

Jigdaljahu gaat verder met psalm 5. Na een ingetogen voorspel zetten ze in. Neem, Heer, mijn bange klacht te oren. Prachtig zoals de sopranen zingen maar ook de tenoren raken de hoge tonen mooi. Het tweede couplet zetten de dames in Sla ied’re zucht, mijn hart ontgleden. De heren gaan verder, Ik zal tot U, met mijn gebeden Eerbiedig treden. Marco bouwt op en het koor zet krachtig in. ’t Rechtvaardig volk zult Gij belonen om dan qua volume weer helemaal terug te gaan naar de laatste zin van het couplet. Zacht, heel zacht klinkt het. Ja, bij hen wonen en dat word het stil.

Het jongerenkoor gaat verder met het lied, Just as i am. Een arrangement van Lennart Morée. De dames zetten zacht in. Just as i am, without ons plea. O lamb of God, I come, I come. De heren gaan verder terwijl de dames zacht op “ah” zingen. Just as i am, poor, wretched blind. O lamd of God, I come, I come. Een prachtig lied dat ons verteld over de gang naar God van zijn kinderen. Zoals ik ben, neemt Gij mij aan! Op een prachtige manier gezongen. Waarna ze verder nog zingen Psalm 90 in een traditionele vierzettige stemming. Gij zijt, o Heer van d’allevroegste jaren. Voor ons geweest een toevlucht in gevaren. Weer raak ik onder indruk van die prachtige stemmen. Zo mooi en zuiver. Krachtig en niet schreeuwerig, maar vol en mooi rond van klank.

Dan mogen we het lied zingen dat me persoonlijk altijd zo raakt en daarom voor mij toch het hoogtepunt van onze bijdrage is van de avond. Alwetend Vader op noten gezet door Klaas Jan Mulder de voorganger van Gerwin van der Plaats. Hoe ga je zoiets mooi nou uitschrijven? Marco begint met een prachtige rustige intro waarna het koor zachtjes invalt met de tekst. Alwetend Vader, eindloos in genade. Iets opbouwend naar, Groot van ontferming, sla m’ in liefde gade, hoor naar mijn bede, toon mij Uw bescherming, om Jezus wille. Prachtig hoe de eerste tenor de tekst optillen. Marco zetten aan, registers worden bijgetrokken. Het koor zingt uiterst krachtig. Doet Gij mij Juichen! om daarna weer helemaal zacht verder te zingen, of in druk verkwijnen. Om in een golvende beweging verder te gaan Gij, trouwe vader. Gij trekt Uw kinderen steeds in liefde nader, aan’t Vader harte. Dan een zacht tussenspel als begeleiding naar het laatste couplet. Vader, o doe mij, in dit moeilijk leven. Iets krachtiger, op U vertrouwen, wil mij nooit begeven. Het koor zwelt aan., ook nu worden registers bijgetrokken. Doe m’op Uw liefde in de Heilande bouwen. Alle registers gaan open en het koor zet krachtig aan. In vreugd! De registrant duwt bijna alle registers weg want de laatste woorden klinken zacht, heel zacht: en smarte en met deze worden sterft het gezang weg in de Dordse dom.

Denk aan mij. Jaco van Houselt zingt solo terwijl we als koor op “noe” zachtjes meezingen. Een lied dat ons laat zingen over de kruizen die we in ons leven moeten dragen. Stormen die woeden in ons leven. Maar ook dat er een God is die ons wil helpen. Denk aan mij. Mooi ook is het pianospel dat zo mooi door de tekst heen loopt.

Jigdajahu gaat verder met het lied, Bron van zaligheden. Krachtig zetten ze in, Bron van zaligheden doe m’ Uw pad betreden. Mooi om te horen hoe de tenorpartij er mooi overheen komt. Het tweede couplet zet Jaco in. Bron van Geesteskrachten leer mij U verwachten terwijl het koor zachtjes op “mm” haar partij zingt. Jaco zingt de kerk mooi vol en dat is knap te noemen. Na een mooi tussenspel gaan ze verder, Bron van mijn verblijden, leer mij ook verblijden om zachtjes af te sluiten met, Dan zal zelfs de dood mijn ziel verblijden! Maar dan nog zingen het koor op “noe” nog zacht de muziek ter afsluiting. Prachtig om te horen.

Zo komen we bij de samenzang van psalm 108 vers 1 en 2. Na een mooi en “opwarmend” voorspel waarbij het orgel stevig aanzet. Je hoort de mensen even flink ademhalen en daar zetten ze in. Mij hart o Hemelmajesteit, is tot Uw dienst bereid. Het klinkt zo geweldig massaal. Ik kreeg er gewoon kippenvel van. Als den Toom je zo mee neemt met zijn orgelspel dan ga als vanzelf zingen ‘k Zal psalmen zingen tot Zijn eer. Want daar het natuurlijk om, Zijn eer! We zingen verder En met gezang mijn God genaken. Dan komt er een daverend tussenspel. Ik kijk enkele van mijn zangbroeders aan en we denken hetzelfde, wat is dit prachtig mooi. De kerk trilt gewoon en je kunt het orgel voelen, alles gaat open en we zetten in. Ik zal, o Heer, Uw wonderdaan. Uw roem de volken doen verstaan. Machtig klinkt de zang van mannen, vrouwen en kinderstemmen. U waarheid heeft nog paal nog perk. Tot aan het hoogst zwerk! Verheft U boven ’s hemels kringen, En leer al d’aard Uw grootheid zingen. Na een prachtig naspel sterft het gezang en orgel weg in de kerk. Indrukwekkend om zo vol overgave te zingen in deze prachtige kerk!

Nu een kort lied wat Jigdaljahu voor ons zingt. Hier in Uw heiligdom. Prachtig en zachtjes begeleid op de achtergrond terwijl de Lennart op de piano er prachtig doorheen speelt. De dames zetten in, Hier in Uw heiligdom, Vraagt Uw aanwezigheid om stil te zijn. De heren zetten dan weer in om verder te zingen. Als u Geest ons trekt. Helder klinkt het, Heer, ik wil horen Uw zachte stem. En krachtig gaan ze verder. Open mijn ogen Heer! Een mooi samenspel tussen koor, piano en orgel.

Samenzang. Grote God wij loven Uw! Ik blijf me verbazen over de power van het orgel. De eerste tenoren zingen hun partij “over” de toehoorders heen en dat klinkt echt prachtig. Die Gij waar ten allen tijden zo klinkt het. Blijft Gij ook in eeuwigheid. Dan gaat het mannenkoor zacht verder. Heer’, ontferm U over ons. Het is een bede. Open Uwe Vader armen en dan een Crescendo, Eeuwig blijft Uw trouw bestaan laat ons niet verloren gaan. En na een klein tussenspel gaat de samenzang verder. Alles wat U prijzen kan om af te sluiten met roepen U nooit lovensmoe: “Heilig, heilig, heilig” toe. Zo krachtig en vol overgaven daar krijg je gewoon weer kippenvel van. Na deze samenzang is het tijd om even de zangspieren te ontspannen en laat Lennart ons genieten van zijn prachtige piano spel. Een virtuoos, dat is hij!

We gaan als mannenkoor verder met psalm 87 vers 1, 4 en 5 waarvan het vijfde vers samenzang is. Persoonlijk vond ik dit het minst mooie stuk van de avond omdat het niet helemaal lekker liep. Een beetje zelfreflectie mag natuurlijk best. Zaten wat dingen in die niet helemaal gingen zoals het zou moeten gaan. Al is de vraag of de toehoorders dat hebben gehoord.

Jigdaljahu gaat verder met het Lied. Verberg mij nu onder uw vleugels Heer. In het refrein staat deze passage: Als de oceaan haar krachten toont. Zo krachtig en helder klonk het refrein ook! Zweef ik met U hoog boven de storm. Zo mooi als de piano er tussendoor speelt. Het net als een waterval die uitkomt in die oceaan. Vader, U bent sterker dan de vloed! En dan verstild, Dan word ik stil; U bent mijn God. Terwijl de dames de laatste regel nog zachtjes op “aa” herhalen. Zo mooi en helder van klank. Dat is nou de kracht van dit jongerenkoor!

Als mannenkoor gaan we verder met het prachtige lied. Ruwe stormen mogen woeden. We weten van Marco den Toom dat hij een prachtige sfeer kan maken op het orgel. Het stormde dan ook behoorlijk daarboven bij het orgel, maar werd weer windstil en voor ons het moment om zacht in te zetten. Ruwe stormen mogen woeden, alles om mij heen zij nacht. Er komt nog weer een klein briesje uit het orgel. En een crescendo naar door de nacht, hoe zwart ook, hoe dicht, voert Hij mij in ’t eeuwig licht. De storm ontwikkeld zich weer fors en het orgel davert, orkaankracht, het pedaal bruist, de schuimkoppen staan op de zee! Maar wat lot, ‘zij dood of leven, smaad of eerbetoon, mij wacht, Jezus zal mij nooit begeven. Prachtig ook de piano die ook een bries laat horen. Dan weer zacht, Gunst van mensen, raad van vrinden. Dan weer naar een crescendo. Hoogte, diepte, vreugd’ of rouw, niets ontrooft mij aan Gods trouw! Zo zingt het door de kerk en daarmee is de storm tot een behouden vaart geworden.

You will never walk alone. Sonoor en zacht zingen de bassen en baritons hun partij. Het orgel zacht op de achtergrond. De derde regel komen de 1e en 2e tenoren er ook bij. Het orgel zet weer aan. Walk on through the wind, Walk on through the rain en zo zingen we krachtig verder, Walk On! With hope in your hart. Lennart speelt een prachtig tussenspel, die piano zingt. A capella zingen zetten we zachtjes de herhaling in waarbij later het orgel weer bijvalt en wat later de piano ook. Krachtig gaat het naar het einde toe. You’ll Never walk alone! Je wandelt nooit alleen de reis van het leven. Blijf geloven, met hoop in je hart, dan ga je nooit alleen!

We mogen weer verder met het lied, March On. Nu weet ik dat Marco ons weleens kan verbazen met wat hij zoal uit het orgel tovert, maar dit was toch wel heel apart hoort. Ik weet niet of u weleens theaterorgel hebt gehoord, maar hier klonk het Kam orgel als een theaterorgel. Ik vond het echt waanzinnig mooi om te horen. Het was eigenlijk een grote swing en dan zet je met een glimlach in dat prachtige lied dat dan als een mars klinkt. Het volk Israël volgt Mozes uit Egypte en Petrus laat de visnetten achter om Jezus te volgen en zo roept ons Christus om Hem te volgen. You shall gain the day. Naast het prachtige orgelspel klinkt de piano ook vrolijk rond deze mars. Je zag dat het lied de luisteraars verraste want je zag menig glimlach. Zo van, dit is toch wel even leuk.

Samenzang, Prijs mijn ziel de Hemelkoning. Allen aanwezigen zetten het eerste couplet in. Prijs ziel, de Hemelkoning, breng u schatting aan Zijn voet. Halleluja, halleluja. Het tweede couplet gaan alleen de mannen verder. Prijs Hem, die in bange tijden onze vader uitkomst gaf. Mooi sonoor, dat is denk ik de juiste benaming. Het derde couplet zingen alleen de dames. Uit het orgel verdwijnen even de bassen. Vaderlijk wil Hij ons schragen, kennend onze zwakke kracht. Na een krachtig tussenspel zet iedereen in. Eng’len, helpt ons Hem ’t aanbidden, gij, die ziet Zijn aangezicht. De sopranen zingen er prachtig overheen, Halleluja, halleluja, Hem, genadig in ’t gericht.

Zo kwam er een einde aan deze schitterende avond. Als we voor het mooie hebben staan of zitten zingen dan was het een lege avond. Dan klonken het hol in de gewelven van de kerk. Maar als we met ons hart al die woorden hebben mogen zingen dan was het evangelie, dan hadden we een boodschap. Gezongen woorden over het evangelie van vrije genade. Dhr. Nifterik stuit dan deze avond en gaat voor in gebed en dankt voor alle gaven van deze mooie avond.

Als afsluiting laat Jigdaljahu nog een keertje van zich horen met het lied, A prayer of St. Columba. Een paar vertaalde regels uit dit lied. Heere, wilt U voor mij zijn als een herder. Als een effen pad dat onder mij is, als een goede herder die achter mij. Ze zingen het zacht en helder als een gebed om deze avond af te sluiten.

We mogen dankbaar terugkijken om deze prachtige avond die in vele opzichten erg indrukwekkend was. Mooie en goede herinneringen. Misschien heeft het nog wat gedaan, is er een ziel getrokken is er iemand gaan zoeken of was het een zegening aan het hart. Troost in verdriet of versterking van het geloof.

Ter gelegenheid van ons 100-jarig bestaan is er een postzegel ontworpen met het logo van 100 jaar D.E.V. De zegels hebben een waarde van 1 oftewel briefpost tot 20 gr.

Deze postzegels zijn verkrijgbaar per vel van 10 en kosten €10,- per vel. De zegels blijven geldig, ook als de tarieven straks weer verhoogd worden.

Met de aanschaf hiervan steunt u onze vereniging en u kunt deze nu bestellen door op de volgende link te klikken:

Deze actie is reeds afgelopen